Tây Bắc cần “liên kết thông minh” để nông sản vươn xa

Tại Diễn đàn “Kết nối sản xuất và thương mại nông, lâm sản các tỉnh Tây Bắc” tổ chức ở Sơn La, nhiều chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp đã cùng trao đổi, đưa ra các giải pháp nhằm phát huy lợi thế vùng, nâng cao giá trị nông sản và thúc đẩy hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Liên kết vùng – chìa khóa tổ chức lại chuỗi giá trị

Theo ông Lê Quốc Doanh, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, trong vòng 10 năm qua, diện tích cà phê ở Tây Bắc tăng hơn 50%, còn sản lượng tăng tới 265%. Nhiều vùng trồng cây ăn quả, chè và dược liệu cũng được mở rộng nhanh chóng. Tuy nhiên, chất lượng lại chưa theo kịp số lượng. Tỷ lệ sản phẩm đạt chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế vẫn còn thấp, chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ chưa đồng bộ, công nghiệp chế biến sau thu hoạch còn yếu, dẫn đến khả năng cạnh tranh của nông sản Tây Bắc vẫn khiêm tốn.

Thống kê năm 2024 cho thấy tổng giá trị xuất khẩu nông sản toàn vùng chỉ đạt khoảng 245 triệu USD, trong đó cà phê chiếm hơn 90 triệu USD, tinh bột mì 36 triệu USD, nhãn và xoài khoảng 30 triệu USD, chè 22 triệu USD, tinh dầu quế trên 22 triệu USD. Đại diện nhiều doanh nghiệp cho rằng việc thiếu chuẩn hóa vùng nguyên liệu khiến sản phẩm khó đáp ứng các tiêu chí khắt khe về truy xuất nguồn gốc, kiểm dịch hay dư lượng thuốc bảo vệ thực vật.

Phát biểu tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh, để nông sản Tây Bắc có thể chinh phục các thị trường lớn, điều quan trọng là phải xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn và tái cơ cấu sản xuất theo mô hình chuỗi liên kết “nông dân – hợp tác xã – doanh nghiệp – nhà phân phối”.

Theo ông Nam, các địa phương cần rà soát và quy hoạch lại từng vùng sản xuất, xác định rõ cây trồng chủ lực để tích hợp vào quy hoạch tổng thể ngành nông nghiệp. Khi quy mô sản xuất được tổ chức hợp lý, địa phương sẽ chủ động hơn trong phát triển sản phẩm hàng hóa tập trung, chuyên nghiệp.

Bên cạnh đó, việc đầu tư hệ thống sơ chế, đóng gói và kho lạnh ngay tại cơ sở cũng là giải pháp then chốt để nâng cao chất lượng, kéo dài thời gian bảo quản và tăng sức cạnh tranh cho nông sản Tây Bắc.

Hướng tới chuỗi cung ứng toàn cầu

Một trong những đề xuất được quan tâm tại diễn đàn là xây dựng thương hiệu chung cho nông sản Tây Bắc thay vì phát triển rời rạc ở từng địa phương. Việc hình thành nhãn hiệu vùng như “Cà phê Tây Bắc” hay “Chè Tây Bắc” sẽ giúp tăng nhận diện, tạo lợi thế trong xúc tiến thương mại quốc tế.

Cùng với đó, các địa phương cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý và truy xuất nguồn gốc, đăng ký mã số vùng trồng, mã cơ sở đóng gói để đáp ứng yêu cầu từ các thị trường lớn như Trung Quốc, EU, Nhật Bản hay Hoa Kỳ.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam cho biết Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục đồng hành cùng các tỉnh Tây Bắc trong quá trình tái cơ cấu ngành hàng, xúc tiến thương mại và thu hút đầu tư vào lĩnh vực chế biến sâu. Một chương trình xúc tiến thương mại chuyên biệt cho nông sản Tây Bắc đang được nghiên cứu, hướng tới các hội chợ quốc tế, nền tảng thương mại điện tử và hệ thống phân phối lớn tại châu Á và châu Âu.

“Liên kết thông minh giữa các địa phương, giữa Nhà nước, doanh nghiệp và nông dân chính là chìa khóa để nông sản Tây Bắc vươn xa. Khi hình thành được chuỗi giá trị khép kín và vùng nguyên liệu đạt chuẩn, khu vực này hoàn toàn có thể khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Nam khẳng định.